Niedźwiedź z gołą głową

Książka dla dzieci – trójwymiarowe medium dopracowane literacko i graficznie tak, by poruszyć wyobraźnię czytelnika. Tym razem wyobraźnia trafia do lasu – krainy zwierząt o czujnym spojrzeniu. Pojawia się niedźwiedź i otwarcie stawia problem: Zginęła mi czapeczka. Gdzie ona się podziała? – pyta. Pyta i pyta. Jedno pytanie, wiele odpowiedzi – żadna satysfakcjonująca.

Łatwo jest znaleźć, jeśli się wie, czego się szuka – mówią mędrcy. W tym przypadku jednak ta zasada nie działa. Niedźwiedź doskonale wie, co chce odnaleźć. Co mu przeszkadza: frajerstwo? konwenanse? brak dostatecznej motywacji?

Historyjka o banalnym początku, szybko przekształca się w opowieść sensacyjną, do końca nieodgadnionego morału. Nawet kiedy już wiemy, kto zabił, morał wciąż pozostaje w sferze domysłów. Dlaczego w ogóle się go spodziewamy? Bo autor korzysta z konwencji bajki. Jego bohaterami są zwierzęta, które załatwiają swoje sprawy po ludzku. Jon Klassen rozszerza spektrum zachowań, jakie zazwyczaj prezentowane są w bajkach. Przedstawiony przez niego model sytuacji różni się znacznie od tych, w których uczestniczą tradycyjne ezopowe sprytne liski, tchórzliwe zajączki. Niedźwiedź  w czerwonej czapeczce to nie tak oczywista figura, jeszcze nie omówiona  w literaturoznawczych leksykonach. (Zresztą może nigdy nie znajdzie w nich miejsca.)

Brak wyraźnego morału ma tę zaletę, że nie pozwala opowieści szybko o sobie zapomnieć. Będzie krążyć po głowie czytelnika zastanawiającego się o co tu chodzi. W poszukiwaniu myśli przewodniej rozważania mogą doprowadzić daleko poza problematykę poruszaną zwykle w bajkach. Leśne ścieżki naprowadzić mogą na rozważania spod znaku Darwina – bo po co niedźwiedziowi czerwona czapeczka? W jaki sposób udogodnić ma mu ona przetrwanie w lesie? Myśl o freudowskiej psychoanalizie przychodzi ścieżką przemierzaną niegdyś przez Czerwonego Kapturka. Możemy też podążać tropami kulturologicznych rozmyślań o obyczajach. Są bowiem kultury, w których tak zaskakujące dla nas zakończenie w ogóle nie zostałoby uznane za dziwne. Na przykład Gruzini złorzecząc wrogowi mawiają: „Zabiję cię, zjem i nie wysram”* No, ale nie zdradzajmy szczegółów fabuły.

Książka pięknie ilustrowana (czujne spojrzenia leśnych zwierząt) przez Katarzynę Domańską. Idealne trójwymiarowe medium stworzone, by pobudzać wyobraźnię.

*  Tłumaczenie tradycyjnego gruzińskiego przysłowia: Giorgi Beżuaszwili.

JP

Jon Klassen „Gdzie jest moja czapeczka?”, przetłumaczyła Katarzyna Domańska, wydawnictwo Dwie Siostry, 2012